این نوع سوخت در کنار بنزین یکی از مهم ترین تولیدات پالایشگاه ها محسوب می شود و نحوه تولید و فرآوری آن نقش زیادی در ارزش افزوده اقتصاد ایفا می کند. بخش گسترده ای از سیستم حمل و نقل کشور - کامیون تریلی اتوبوس مینی بوس وانت بار، قطارها - وابسته به تامین و توزیع گازوئیل هستند و اگر وقفه ای صورت بگیرد ، بسیاری از امور نقل و انتقال کالاها و مسافران روی زمین می ماند. در کنار تولید این فرآورده مهم نفتی کیفیت آن هم حائز اهمیت است. با توجه به گستردگی کشور و سیستم حمل و نقل در شهرها و جاده ها پایین بودن کیفیت گازوئیل منجر به آلودگی هوا و محیط زیست خواهد شد.

کیفیت پایین گازوئیل

کیفیت گازوئیل در ایران نسبت به استانداردهای بین المللی در سطح پایین تری قرار دارد. مهم ترین شاخصی که برای ارزیابی کیفیت گازوئیل استفاده می شود میزان گوگرد موجود در آن است. در حالی که استاندارد یورو ۵ و یورو ۶ که در اروپا و بسیاری از کشورهای پیشرفته اعمال می شود، حد مجاز گوگرد را به کمتر از ۱۰ppm کاهش داده اند اما در ایران میزان گوگرد در گازوئیل به طور متوسط حدود ۵۰ تا ۱۰۰ppm و در برخی مناطق حتی بالاتر از این مقدار است.

گازوئیل به با میزان گوگرد بالا باعث تولید دی اکسید گوگرد و ذرات معلق در هوا می شود که از عوامل اصلی آلودگی هواست. این آلاینده ها علاوه بر تاثیرات منفی بر سلامت انسان، اثرات مخربی بر اکوسیستم های طبیعی دارند. گازوئیل با گوگرد بالا به افزایش انتشار ذرات معلق و گازهای سمی کمک می کنند. وسایل نقلیه سنگین که از گازوئیل بی کیفیت استفاده می کنند یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در کلان شهرها به شمار می روند.

طبق گزارش ها، سهم کامیون ها و اتوبوس های دیزلی در آلودگی هوا در ایران حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است. از دیگر تبعات استفاده از گازوئیل با کیفیت پایین احتمال بروز باران اسیدی است. اکسید گوگرد حاصل از سوختن گازوئیل بی کیفیت با بخار آب موجود در هوای محیط واکنش داده و باعث تشکیل باران اسیدی می شود که به جنگل ها، خاک و منابع آبی آسیب می رساند.

مقایسه کیفیت سوخت

در کشورهای پیشرفته مانند آلمان فرانسه و ژاپن استانداردهای سختگیرانه ای برای سوخت های دیزلی اعمال می شود. در این کشورها گازوئیل دارای گوگرد بسیار پایین (کمتر از ۱۰ppm ) است. همچنین سوخت ها به فناوری های پاکتر مجهز هستند که انتشار آلاینده ها را کاهش می دهد. اما در ایران به دلیل مشکلات زیر ساختی و کمبود سرمایه گذاری در پالایشگاه ها گازوئیل تولیدی هنوز به استانداردهای جهانی نزدیک نشده است.

اختلاف کیفیت باعث شده که وسایل نقلیه دیزلی در ایران نسبت به کشورهای پیشرفته آلایندگی بیشتری داشته باشند. کیفیت گازوئیل در ایران تاثیر مستقیمی بر سلامت کامیون ها، آلودگی هوا و پیامدهای زیست محیطی دارد . با مقایسه کیفیت گازوئیل ایران با کشورهای پیشرفته فاصله زیادی در رعایت استانداردها مشاهده می شود. اقداماتی نظیر ارتقای فناوری پالایشگاه ها استفاده از سوختهای جایگزین و اعمال سیاست های نظارتی می تواند به کاهش این شکاف و بهبود کیفیت سوخت در ایران کمک کند. با اجرای این راهکارها، علاوه بر کاهش آلودگی هوا سلامت عمومی و بهره وری اقتصادی نیز بهبود خواهد یافت.

بالا رفتن حجم آلودگی هوا با سوخت نامرغوب

آلودگی هوای ناشی از سوخت نامرغوب زمستان و تابستان ندارد، البته این روزها در آستانه فصل سرما با پدیده وارونگی هوا مواجهیم و این پدیده به خودی خود در کنار استفاده از سوخت نامرغوب سهم زیادی در افزایش حجم آلاینده ها دارد و میتواند سلامت شهروندان را به شدت تهدید کند.

کارشناسان محیط زیست معتقدند در شرایط فعلی امکان دستیابی به هوای پاک در شهرهای شلوغ و پر جمعیت کشور فراهم نیست و دستگاه های مربوطه در این رابطه باید مسئولیت بیشتری را بر عهده بگیرند.

محمدرضا کامیاب کارشناس ارشد حمل و نقل در این باره می گوید «قرار بود در کنار تامین سوخت وسایل نقلیه سنگین بر اساس استانداردهای جهانی، فیلترهای جاذب دوده نیز عرضه و روی ادوات سنگین نصب شود. اما نظر به این که سوخت نامناسب است. این فیلتر ظرف ۲۴ ساعت از بین میرود. این مساله تنها اتلاف منابع را در پی خواهد داشت.»

طبق اعلام وزارت نفت، روزانه حدود ۱۰۰ میلیون لیتر گازوئیل در کشور تولید می شود که ۶۰ میلیون لیتر آن در بخش حمل و نقل مصرف می شود. نیمی از گازوئیل مصرفی در بخش حمل و نقل با استاندارد یورو ۴ تولید می شود و دو پالایشگاه اراک و تهران در مجموع ۳۰ میلیون لیتر گازوئیل یورو 4 تولید می کنند که این مقدار در تهران و کرج و حومه آن ها توزیع می شود.

مسئولان نفتی کشور می گویند بر اساس قانون هوای پاک سازمان حفاظت محیط زیست باید از توزیع سوخت غیر استاندارد جلوگیری کند. همچنین در این قانون برای تامین سوخت سالم به وزارت نفت سه سال فرصت داده شده است و هم زمان با پایش دانشگاه ها، سازمان حفاظت محیط زیست هم خودش پایش نظارتی سوخت را در مورد بنزین و گوگرد گازوئیل انجام می دهد. اما در عمل سال هاست که توپ آلودگی هوا در کشور ما بین وزارت نفت و وزارت صمت پاس کاری می شود و هیچ یک از این دستگاهها حاضر نیستند سهم حقیقی خود را در نابسامانی هوای کلانشهرها بپذیرند.

وزارت نفت احتراق ناقص را عامل اصلی آلودگی هوا اعلام می کنند و وزارت صمت ضمن تبرئه کردن سهم خودروهای بی کیفیت در آلودگی هوا سوخت را مهمترین عامل میداند. طبیعی است مادامی که این روند بین این دو وزارتخانه ادامه داشته باشد گره آلودگی هوا همچنان کور خواهد ماند.